Klauzula dowolnej zmiany oprocentowania kredytu – czy jest zapisem abuzywnym?
Co prawda w długoterminowych umowach standardem jest zmienność oprocentowania kredytu, jednak warunki takiej zmiany nie mogą być oderwane od rzeczywistości i muszą być w sposób zrozumiały dla Ciebie określone w umowie. Czy Twoja umowa zawiera niedozwoloną klauzulę zmiennego oprocentowania? Na co zwrócić uwagę? Zapraszam do lektury.
Samo zmienne oprocentowanie nie jest zabronione
Banki mają możliwość by wprowadzać do umów kredytowych zapisów ustalających oprocentowanie jako zmienne. Z żadnych przepisów nie wynika bowiem zakaz stosowania klauzuli zmiennego oprocentowania. Ważne jest jednak w jaki sposób uregulowano zasady jego wyliczania.
Na początek przytoczę kilka ważnych orzeczeń Sądu Najwyższego odnoszących się do instytucji zmiennego oprocentowania:
- uchwała SN z dnia 22.05.1991 r., III CZP 15/91: za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków, zaś sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę
- uchwała SN z dnia 06.03.1991 r., III CZP 141/91: dowolne określanie wysokości odsetek w czasie trwania stosunku prawnego jest sprzeczne z zasadami słuszności kontraktowej.
- uchwała SN z dnia 19.05.1992 r., III CZP 50/92: Postanowienie umowy, w którym przyjęto, że bank może zmienić stawki oprocentowania jest bezskuteczne, jeśli w umowie nie wskazano konkretnych okoliczności, od których ta zmiana jest uzależniona.
- wyrok SN z dnia 05.04.2002 r., II CKN 933/99: Dopuszczalne jest określenie w umowie kredytowej klauzuli zmiennego oprocentowania pod warunkiem, że wskazane są konkretne okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona.
- wyrok SN z dnia 04.11.2011 r., I CSK 46/11: Klauzula zmiennego oprocentowania nie może mieć charakteru blankietowego.
UOKiK w kwestii klauzuli zmiennego oprocentowania
Kwestia abuzywności klauzuli dotyczących zmiennego oprocentowania, została również potwierdzona w orzecznictwie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKiK wpisane zostały dotychczas m.in. następujące klauzule dotyczące przesłanek zmiany oprocentowania:
„(…) oprocentowanie w trakcie trwania umowy może ulec zmianie” ( klauzula nr 2802 – Bank Spółdzielczy w Szubinie)
„Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w okresach, za które naliczane są odsetki. Wysokość ustalonego oprocentowania może ulec zmianie w przypadku zmiany o co najmniej 0,25 punktu procentowego jednego z niżej wymienionych czynników:
1/ stawek WIBOR
2/ stopy procentowej bonów skarbowych 52-tygodniowych
3/ stopy redyskonta weksli NBP
4/ stopy procentowej kredytu lombardowego NBP
5/ wysokości stopy rezerw obowiązkowych
Zmiana wysokości oprocentowania następuje z dniem wejścia w życie w bankach Uchwały Zarządu Banku zmieniającej wysokość stopy procentowej” (klauzula nr 3016 – Gospodarczy Bank Spółdzielczy w Barlinku),
„Zmiana wysokości oprocentowania może następować także w przypadku zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w UE), którego waluta jest podstawą indeksacji” (klauzula nr 4107 – Euro Bank S.A. z/w we Wrocławiu),
„Stopa procentowa Kredytu może ulegać zmianom w okresie trwania Umowy w przypadku zmiany, co najmniej jednego z następujących parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego:
- a) oprocentowania lokat międzybankowych (stawek WIBID/WIBOR)
- b) rentowności bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa
- c) zmiany stóp procentowych NBP
oraz w zakresie wynikającym ze zmiany tych parametrów” (klauzula nr 4704 – BRE Bank Spółka Akcyjna z/s w Warszawie).
Orzecznictwo sądów powszechnych
Od lat w wielu orzeczeniach Sądy stwierdzają, że klauzula, w której Bank może dowolnie kształtować wysokości oprocentowania kredytu, ma charakter niedozwolony. Przykładem takich niekorzystnych dla banków orzeczeń będą choćby: prawomocny wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 15.12.2014 r., (II Ca 1265/14), wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 10.02.2016 r. (VIII C 1674/14), wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27.10.2010 r., VI ACa 775/10, czy wyrok z dnia 15 czerwca 2021 roku wydany przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (I ACa 855/21).
Klauzula dowolnej zmiany oprocentowania kredytu – Konsekwencje uznania klauzuli za nieważną
Konsekwencją abuzywności klauzul zmiennego oprocentowania kredytu, jest fakt, iż nie jest ona wiążąca, zatem nie ma podstaw, żebyś uiszczał podwyższone na jego podstawie odsetki.
Oznacza to, że to co zapłaciłeś ponad wartość odsetek ustalonych zgodnie z postanowieniami, które nie obowiązują Cię jako konsumenta, jest świadczeniem spełnionym bez podstawy prawnej. Z tej przyczyny, w oparciu o (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 par. 1 k.c. i art. 385(1) par. 1 zd. pierwsze k.c.) możesz dochodzić zwrotu nienależnego świadczenia, czyli nadpłaty, której dokonałeś tytułem niewłaściwie obliczanej raty kredytu.
Podsumowanie. Kontakt z LexNord
Pamiętaj jednak, że o tym, czy określone umowne postanowienie wypełnia znamiona klauzuli niedozwolonej, decyduje ostatecznie Sąd. To on oceni, czy klauzula zmiennego oprocentowania w twoim kredycie upoważnia cię do zwrotu nadpłaconych odsetek. Uważasz, że Twoja umowa może zawierać nieprawidłowo skonstruowaną klauzulę zmiennego oprocentowania? Skontaktuj się z LexNord, a uzyskasz w tej kwestii profesjonalną poradę prawną, a następnie kancelaria z zaangażowaniem przeprowadzi Cię przez proces odzyskania Twoich pieniędzy.
Zapraszam do zapoznania się z innymi artykułami na naszym blogu – znajdziesz je pod tym linkiem.
