Bezumowne korzystanie z kapitału – kluczowy wyrok TSUE
Bank pozywa Cię o bezumowne korzystanie z kapitału? Czy jest się czego obawiać? Jak aktualnie kształtuje się linia orzecznicza w tym zakresie? Jeśli chcesz poznać odpowiedzi na powyższe pytania – zapraszam do lektury.
Wyrok TSUE rozwieje wszelkie wątpliwości?
O wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z kapitału pisaliśmy przy okazji głośnego wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-19/20. Orzeczenie to bowiem wiązało się z nadziejami polskich konsumentów na ostateczne rozstrzygnięcie kwestii czy bankom oprócz możliwości żądania zwrotu wypłaconego kredytu przysługują jeszcze jakieś dalej idące roszczenia.
Niestety Trybunał nie udzielił wtedy jednoznacznej odpowiedzi w tej kwestii i nie sposób go za to winić – powodem były bowiem pytania zadane w tej sprawie przez sąd odsyłający, a raczej nie same pytania, co sposób ich sformułowania. Więcej w tym temacie przeczytasz tutaj.
Ile w takim razie mamy jeszcze czekać na konkretne wyjaśnienie tego zagadnienia? Na szczęście – już niedługo.
Pytanie do Trybunału Sprawiedliwości o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału
Pytanie Trybunałowi zadał Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie (sprawę zarejestrowano pod sygnaturą C-520/21). Sąd interesowało, czy stronom unieważnionej na podstawie klauzul abuzywnych umowy kredytu frankowego, należy się zwrot dodatkowych środków ponad wypłacone w wykonaniu tej umowy. Chodzi tu o wynagrodzenie dla banku za udostępnienie kapitału kredytu oraz odszkodowanie, bądź waloryzację świadczenia dla kredytobiorcy – za korzystanie przez bank ze środków wpłacanych w formie rat kredytowych. Dokładną treść zapytania poznasz tutaj.
Kluczowy wyrok TSUE najpewniej w pierwszej połowie 2023 roku
Wyrok w sprawie miał zapaść już 12 października 2022 roku, jednak po ponad 4 godzinach debaty Trybunał postanowił zwrócić się najpierw o opinię do Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jakiej jest treści dowiemy się już za niespełna miesiąc. Co prawda, opinia rzecznika to jeszcze nie wyrok samego Trybunału, którego możemy spodziewać się w pierwszej połowie 2023 roku, ale warto zaznaczyć, że co do zasady opinia znajduje w nim swoje odzwierciedlenie. Oznacza to, że pokaże nam kierunek orzekania przez TSUE w tej sprawie. Dlatego też można założyć, że już 16 lutego 2023 roku o godzinie 9:30 poznamy jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy bankom – w przypadku uznania przez sądy umów tzw. kredytów frankowych za nieważne – będzie należy się coś więcej niż samo roszczenie o zwrot wypłaconego kapitału.
TSUE ma już wyrobione zdanie na temat roszczeń nieuczciwego przedsiębiorcy
Sam pogląd Trybunału na kwestię wynagrodzenia przedsiębiorcy na podstawie nieuczciwej umowy jest już znany – przedsiębiorcom nie należy się dodatkowa opłata z tytułu umów uznanych za nieważne z powodu zawartych w nich klauzul abuzywnych.
Stanowisko to TSUE wyraził m.in. w wyroku z dnia 12 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. C395/21, oceniając w sprawie umowę zawartą pomiędzy adwokatem (przedsiębiorcą) a konsumentem stwierdzając, że sprzeczne z prawem unijnym (zwłaszcza z Dyrektywą 93/13) jest to, aby sąd krajowy zastępował niedozwolone postanowienia własnym oszacowaniem wynagrodzenia za usługę. Zakaz ten obowiązuje także w sytuacji, gdyby skutkiem unieważnienia umowy było to, że przedsiębiorca nie otrzyma żadnego wynagrodzenia za swoje usługi.
Wcześniej natomiast, w wyroku z dnia 8 grudnia 2022 r. (sprawa C-625/21) TSUE wypowiedział się przeciwko prawu dochodzenia przez nieuczciwego przedsiębiorcę wynagrodzenia na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa cywilnego odnoszących się do odpowiedzialności kontraktowej, jeżeli umowa zawarta z konsumentem zawierała klauzule abuzywne. Fakt zawarcia przez profesjonalistę nieuczciwej umowy z konsumentem skutkuje brakiem możliwości dochodzenia wynagrodzenia w związku z tą umową.
Również w związku z tym zakładać można, że wyczekiwane orzeczenie w sprawie C-520/21 będzie w pełni prokonsumenckie. W Polsce mamy już orzeczenia w kwestii bezzasadności żądania wynagrodzenia na korzystanie z kapitału. Trzeba jednak wspomnieć, że do tej pory sądy powszechne w Polsce rozstrzygały sprawy o wynagrodzenie na korzyść kredytobiorców, tj. oddalały roszczenia banków uznając je za pozbawione podstaw prawnych.
Bezumowne korzystanie z kapitału a polskie prawo cywilne
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20.02.2020 r. (sygn. akt I ACa 635/19) to przykład prawomocnego wyroku dotyczącego tej kwestii. Podobnie jak rozpoznający wcześniej sprawę Sąd Okręgowy, SA uznał, że na gruncie polskiego prawa cywilnego nie ma przepisów, które dawałyby bankom prawo do żądania od klientów wynagrodzenia za korzystanie z kapitału na podstawie nieważnej umowy kredytowej. W ocenie sądu, uwzględnienie roszczeń banku prowadziłoby do reaktywacji nieważnej umowy w zakresie odsetek, a to byłoby sprzeczne z sankcją zaniechania stosowania nieuczciwego warunku i brakiem prawa do uzyskiwania z tego tytułu korzyści.
Kolejnym prawomocnym orzeczeniem będzie wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28.10.221 (sygn. akt I ACa 244/21), w którym uznał, że roszczenie banku nie ma oparcia w przepisach krajowych, jak i unijnych. W razie przyznania bankowi prawa do wynagrodzenia z tytułu umowy, która w wyniku jego działań sprzecznych z prawem stała się nieważna, bankowi opłacałoby się zawierać tego typu umowy, bo zawsze czerpałby z tego korzyści. Sąd uznał, że bank nie może domagać się od kredytobiorcy wynagrodzenia wyliczonego w oparciu o stawkę, która nie odnosiła się do łączącej strony umowy. Doszłoby wówczas do bezpodstawnego wzbogacenia banku.
W ocenie SA w Katowicach (wyrok z dnia 25.06.2022 r., sygn. akt I ACa 545/21), przyznanie bankowi prawa do wynagrodzenia prowadziłoby do ukarania nie banku za stosowanie abuzywnych postanowień, ale kredytobiorcy. W polskim prawodawstwie brak jest przepisów, na podstawie których można by przyznać bankowi prawo do wynagrodzenia. Sąd odrzucił przy tym przepisy, na które powołał się bank tj. art. 405 k.c. dotyczący bezpodstawnego wzbogacenia oraz 410 k.c. dotyczący świadczeń nienależnych. Świadczeniem banku w omawianej sprawie była wyłącznie wypłata kredytu. Umożliwienie kredytobiorcy korzystania z udostępnionego kredytu, w ocenie sądu nie stanowi świadczenia banku, ale jedynie wynika z nienależnego świadczenia
Ciekawym nieprawomocnym orzeczeniem w tej kwestii jest natomiast wyrok z 21 listopada 2022 r. w sprawie o sygn. akt XXV C 3679/20. Sąd Okręgowy w Warszawie podszedł do sprawy kompleksowo i nie tylko uznał, że umowa kredytowa pomiędzy klientem a Eurobankiem (obecnie Raiffeisen Bank International) jest nieważna (oraz zasądził zwrot środków wpłaconych do tej pory przez klienta bankowi), lecz także od razu ustalił, że bankowi nie należy się tzw. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału.
Jeszcze odrobina cierpliwości – kontakt z LexNord
Aktualnie nie pozostaje nam nic innego jak czekać na ostateczne orzeczenie TSUE, które raz na zawsze rozwieje wszelkie wątpliwości związane z tym tematem. Jeśli natomiast rozważasz pozwanie banku lub sam dostałeś pozew za korzystanie z kapitału – skontaktuj się z nami (tel. 516-076-132; e-mail: kancelaria@lexnord.com). Zapoznaj się z ofertą w kwestii kredytów CHF.
