Komentarz do Wyroku TSUE z 2 września 2021 r., C-932/19 (OTP Jelzálogbank)
Wyrok TSUE Bank OTP C-932/19.
Drugiego września 2021 roku w mediach zawrzało, a to za sprawą wyroku TSUE w sprawie węgierskiego banku OTP. Chociaż orzeczenie wydano ponad półtor Lexnorda roku temu, to do teraz powoływanie się na niego przez banki to chleb powszedni. Nawet dzisiaj natrafić można na szereg artykułów, w których czytamy, że orzeczenie to wywarło diametralny skutek wobec polskich frankowiczów. Jest to oczywiście narracja sponsorowana przez lobby bankowe mająca jedynie na celu zniechęcić konsumentów do wytaczania powództw frankowych. Dlaczego wyrok TSUE taki straszny nie jest – o tym będzie mowa poniżej.
Zasada nieważności klauzul, czyli węgierska próba zażegnania kryzysu frankowego
Na wstępie, wskazać należy na szerszy kontekst towarzyszący temu orzeczeniu. Ustawodawca węgierski próbował bowiem rozwiązać problem kredytów „frankowych” i ustawą nr XXXVIII z 2014 r. wprowadził zasadę nieważności klauzul, które przewidywały rozróżnienie stosowania kursu kupna przy uruchomieniu kredytu oraz kursu sprzedaży przy spłacie kredytu. Ustawodawca węgierski zdecydował, że taki zapis będzie zastąpiony kursem ustalanym przez Narodowy Bank Węgier.
O sytuacji na Węgrzech wypowiedział się TSUE już w wyroku z dnia 20 września 2018 r. (C-51/17). Trybunał stwierdził, że wprawdzie wobec zastąpienia w umowach kursów ustalanych przez banki kursem średnim publikowanym przez narodowy bank węgierski, zapisy te zostały wyłączone spod kontroli TSUE, to jednak pozostałe warunki umowne, takie jak narażenie kredytobiorcy na nieograniczone ryzyko kursowe, nadal takiej kontroli podlegają. Mając na uwadze powyższe, kredytobiorcy węgierscy podnoszą dalej idące roszczenia.
Czego dotyczy omawiane orzeczenie i jak wpłynie na sytuację frankowiczów?
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w omawianym wyroku objął przedmiotem badania kredyt denominowany w sprawie opartej na prawie węgierskim. Wobec wprowadzenia ustawy nr XXXVIII z 2014 r., Trybunał Sprawiedliwości oceniał więc możliwość ustalenia nieważności umowy kredytu powiązanego z walutą obcą w sytuacji częściowej regulacji prawa krajowego.
TSUE orzekł, że dozwolonym jest sytuacja, gdy przepisy prawa krajowego określały nieważność z mocy prawa postanowienia umowy ocenianego jako niedozwolone. W tym przypadku był to zapis dotyczący różnic kursowych w ramach przeliczenia do waluty obcej w kredycie. Jednocześnie dozwolonym jest według TSUE, aby takie zastąpienie przepisem prawa krajowego niedozwolonej klauzuli powodowało niejako niemożliwość upadku umowy z tego powodu.
Trybunał Sprawiedliwości nie skończył jednak na tym swojego wnioskowania. W pierwszej kolejności TSUE podkreślił, że Dyrektywa 93/13/EWG w ramach art. 1 ust 2 wskazuje na to, że nie podlegają kontroli warunki umowy odzwierciedlające przepisy ustawowe lub wykonawcze prawa krajowego. Wyłączeniem takim objęte są przepisy prawa bezwzględnie obowiązującego, a takim jest właśnie omawiany przepis prawa węgierskiego.
Pozostałe twierdzenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
TSUE w ramach wyroku z 2 września C-932/19 wskazał ponadto, że pomimo ustawy, nie jest wyłączona kontrola umowy pod kątem zgodności z przepisami unijnymi. Trybunał wyszedł z założenia, że pytanie skierowane w sprawie odnosiło się do wpływu przepisów krajowych na gwarancje ochrony konsumenta wynikające z Dyrektywy 93/13 co do skutków klauzul przeliczeniowych zawartych w umowach kredytowych w ich pierwotnym brzmieniu. W ocenie TSUE regulacja prawa krajowego nie może skutkować osłabieniem ochrony gwarantowanej konsumentom przez Dyrektywę 93/13.
Wnioskiem generalnym TSUE było natomiast to, że sąd krajowy może podjąć się oceny czy zastąpienie klauzul niedozwolonych przepisem prawa krajowego jako automatyczne działanie prawa będzie uwzględniało wszystkie okoliczności danego przypadku. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że sąd krajowy powinien kierować się podejściem obiektywnym i nie może oprzeć się wyłącznie na potencjalnie korzystnym dla konsumenta skutkiem upadku umowy jako nieważnej. Celem art. 6 Dyrektywy 93/13/EWG jest przywrócenie równowagi między stronami, a nie eliminacja umów z obrotu.
Czy orzeczenie TSUE zmienia sytuację polskich kredytobiorców?
Banki sugerują, że wyrok TSUE w sprawie węgierskiej może otworzyć drogę do stosowania przez polskie sądy kursu średniego NBP do przeliczenia wzajemnych rozliczeń pomiędzy kredytobiorcami a bankami. Nie można jednak zapominać o tle orzeczenia TSUE C-932/19. Wyrok odnosi się do sytuacji, gdy to z prawa krajowego wynika przepis zastępujący nieważne z mocy prawa niedozwolone postanowienie umowne. W prawie polskim nie ma przepisów dyspozytywnych, które wchodziłyby w miejsce luki po bezskutecznym mechanizmie przeliczenia do waluty obcej przy kredytach indeksowanych/denominowanych. Nie można zatem przekładać sytuacji zaprezentowanej wyrokiem jako tożsamej do spraw polskich frankowiczów.
Jeśli martwią Cię inne argumenty podnoszone przez banki w procesie, zapraszam na naszego bloga – na pewno znajdziesz tam odpowiedzi na nurtujące Cię pytania. Jeśli natomiast masz kredyt powiązany z walutą CHF i chcesz raz na zawsze się go pozbyć – nie zwlekaj – skontaktuj się z nami telefonicznie lub mailowo: e-mail: kancelaria@lexnord.com, tel.: 516 076 132.
