Umowy kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim najczęściej zawierano na 30 lat, a po stronie kredytobiorców zazwyczaj występowała więcej niż jedna osoba. Najczęściej spotykamy się z umowami, które zawierali małżonkowie, jednak nie raz zdarzało się tak, że z uwagi na zbyt niską zdolność kredytową do umowy przystępowali inni członkowie ich rodzin. Jako że mamy do czynienia ze zobowiązaniami długoterminowym, to niestety nierzadko dzieje się tak, że jeden z kredytobiorców umiera. Co wtedy?
Śmierć kredytobiorcy. Co dzieje się z jego kredytem?
Zgodnie z prawem spadkowym, a dokładnie z art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Oznacza to, że przedmiotem dziedziczenia są nie tylko aktywa, ale również pasywa, takie jak na przykład niespłacony kredyt. Upraszczając – spadkobierca ma dwie możliwości: albo spadek przyjmie, albo spadek odrzuci. W pierwszym przypadku staje się pełnoprawnym kredytobiorcą.
Dział spadku – więcej niż jeden spadkobierca
Jak pisałam wyżej, z chwilą otwarcia spadku (czyli z chwilą śmierci spadkodawcy) spadkobiercy wchodzą łącznie w całokształt sytuacji prawnej swojego spadkodawcy. Patrząc na to z perspektywy majątku spadkodawcy, jego spadkobiercy stają się współwłaścicielami całego majątku spadkodawcy. Przeprowadzenie natomiast tzw. działu spadku zmierza do zerwania tej więzi pomiędzy spadkobiercami. Dział spadku zmierza do rozdysponowania rzeczy i praw wchodzących w skład spadku do majątku poszczególnych spadkobierców.
Warto zwrócić tu również uwagę na brzmienie art. 1034 k.c. Zgodnie z nim do chwili dokonania działu spadku odpowiedzialność za długi spadkowe ma charakter solidarny. Wobec tego wierzyciel spadkowy może żądać spełnienia całości świadczenia od każdego ze współspadkobierców, od kilku spośród nich lub od wszystkich wspólnie. Oznacza to, że obowiązek spłaty rat kredytowych obciąża każdego w całości, a nie tylko do ułamka, który przypadnie mu przy dziedziczeniu.
Śmierć kredytobiorcy a unieważnienie kredytu
Oczywiście, że tak – spadkobierca, który zdecydował się przyjąć spadek, staje się z mocy prawa stroną umowy kredytowej. Taka osoba posiada więc wszystkie prawa jakie przysługują kredytobiorcy – w tym wszelkie możliwości dochodzenia swoich roszczeń na drodze postępowania sądowego.
Co z procesem, który już się toczy?
Co do zasady, sąd, gdy tylko podejmie informację o śmierci kredytobiorcy, z urzędu zawiesi postepowanie. Dopiero gdy do procesu dołączą wszyscy spadkobiercy lub przedstawione zostaną dokumenty poświadczające, że wszyscy spadek odrzucili – sąd będzie mógł podjąć zawieszone postępowanie i powrócić do procedowania.
Czy wszyscy spadkobiercy muszą wejść do procesu? Dwa roszczenia: o zapłatę i ustalenie
Pozwy frankowe zazwyczaj zawierają dwa występujące obok siebie roszczenia główne. Pierwszym z nich jest roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu, drugim natomiast roszczenie o zapłatę wszystkich wpłaconych w związku z umową kredytu kwot. Gdy w przypadku roszczenia o zapłatę nie ma sporu co do tego, czy może z nim wystąpić tylko jeden z kredytobiorców, tak przy roszczeniu o ustalenie spór jest i to dość zaogniony.
Ustalenie nieważności umowy frankowej
Podczas gdy z podobnych spraw rozpatrywanych przez Sąd Najwyższy (patrz np. wyrok SN z 9 sierpnia 2018, sygn. akt V CSK 424/170) można wyciągnąć wniosek, że wystarczy jeden kredytobiorca by móc skutecznie pozwać bank o unieważnienie kredytu, tak z orzecznictwa Sądu Okręgowego i Apelacyjnego w Warszawie płynie zgoła odmienny wniosek (patrz np. wyrok SO w Warszawie z 14 października 2020 r., sygn. akt XXV C 1339/18; Wyrok SA w Warszawie z 3 kwietnia 2020 r., sygn. akt VI Aca 538/19). Jedyny słuszny wniosek przy tak niejednolitym orzecznictwie jest następujący: lepiej, żeby po stronie powodowej znaleźli się wszyscy kredytobiorcy – po co bowiem ryzykować oddaleniem.
Roszczenie o zapłatę
Nie byłabym sobą gdybym nie naświetliła Ci kolejnego problemu, który pojawia się przy dziedziczeniu podczas trwającego już procesu frankowego. Jak wyżej wskazałam – poza sporem jest, że o zapłatę pozwać może tylko jeden z kredytobiorców. Jednak co w przypadku, gdy spadkobierców jest więcej – czy jeden z nich ma prawo dochodzić całej wpłaconej kwoty? A może tylko części jaka przypadnie mu przy dziedziczeniu? Takich pytań można postawić naprawdę wiele, a odpowiedzi na nie – nie są niestety wcale jednoznaczne.
Odpowiedź bowiem chociażby na pierwsze z postawionych powyżej pytań jest banalnie prosta – a brzmi: i tak i nie. Wszystko zależy bowiem od tego, czy doszło już do opisanego wyżej działu spadku. Jeśli nie – jeden ze spadkobierców może dochodzić całości roszczenia wchodzącego w skład spadku. Przykładowo, jeśli obok dzieci dziedziczy też małżonek, który jednocześnie jest drugim kredytobiorcą, to w mojej ocenie ma prawo żądać całej dochodzonej kwoty (do wierzytelności wchodzących w skład spadku będzie mieć zastosowanie art. 209 k.c.). Jeśli natomiast doszło już do działu spadku – dochodzić można jedynie swojej części.
Znalazłeś się w takiej sytuacji?
Kwestia tego, kto i ile może żądać jest naprawdę skomplikowana, śmierć jednego kredytobiorcy generuje bowiem kilka możliwych ścieżek do obrania. Jeśli znalazłeś się w takiej sytuacji – nie decyduj sam. Skontaktuj się z prawnikiem, który oprócz tego, że specjalizuje się w sporach frankowych, dobrze porusza się również w tematyce prawa spadkowego. Chętnie pomożemy – zapraszam do kontaktu: czy to mailowego (kancelaria@lexnord.pl), czy pod numerem telefonu (516-076-132)
Śmierć kredytobiorcy a ja jestem spadkobiercą. Co dalej?
Z uwagi na fakt, że aktualnie sądy masowo unieważniają umowy kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim – a na unieważnieniu takim można naprawdę wiele zyskać (co dokładnie? Zapraszam do lektury „Pozwanie banku. Co możesz zyskać?” poświęconemu temu zagadnieniu) – warto zastanowić się dwa razy zanim podejmie się decyzję o odrzuceniu spadku. Pamiętaj, nawet jeśli pozew nie został złożony zażycia kredytobiorcy, wówczas to spadkobiercy mogą samodzielnie wszcząć takie postępowanie. A gra jest warta świeczki.
