Czy można utracić status konsumenta ze względu na wykształcenie lub wykonywany zawód?
Często słyszymy pytanie czy posiadane wykształcenie lub wykonywany zawód może zaważyć na tym, czy ostatecznie sąd przyzna kredytobiorcy status konsumenta. Takie wątpliwości nie biorą się znikąd – banki często powołują się w sporach na takie okoliczności. Dlaczego? Twierdzą bowiem, że osoba, która posiada wykształcenie wyższe lub wykonuje zawód chociaż odrobinę powiązany z ekonomią, finansami lub prawem, powinna przewidzieć jakie konsekwencje niesie podpisanie umowy powiązanej z frankiem szwajcarskim.
Czy postawiona teza jest prawidłowa? Spieszę z odpowiedzią.
Ocena prawna statusu konsumenta w sporach frankowych
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniu z dnia 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16 przedstawił wykładnię art. 4 ust. 2 dyrektywy – odpowiadającej art. 385 1 §1 zd. 2 k.c. Wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji, tak aby właściwie poinformowany i rozsądny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.
Czy można utracić status konsumenta? Status przeciętnego konsumenta.
Przeciętny konsument powinien być uważny i ostrożny. W odniesieniu do kredytu związanego z walutą obcą musi to oznaczać wzięcie pod uwagę zjawiska ryzyka kursowego. Nawet rozważny konsument nie jest jednak profesjonalistą, nie posiada on ani wiedzy, ani umiejętności jej profesjonalnego zastosowania. Przy ocenie ryzyka kursowego opiera się na informacji z banku. Dlatego ma właśnie prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie go wprowadzać w błąd. Dopiero w razie zignorowania tych informacji konsument może ponosić pełną odpowiedzialność wynikającą z zawartej umowy.
Wykonywany zawód i wykształcenie a status konsumenta
Jaskrawym przykładem, który zobrazować może, iż posiadane wykształcenie czy wykonywany zawód nie ma absolutnie żadnego znaczenia dla oceny statusu konsumenta, będzie przypadek, gdy kredytobiorcą jest adwokat lub radca prawny. W tym zakresie zwróćmy uwagę na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 września 2015 roku, sygn. C-110/14, w którym czytamy: „W takim przypadku, choćby uznane zostało, że adwokat reprezentuje wysoki poziom wiedzy fachowej (zob. wyrok Šiba, C‑537/13, EU:C:2015:14, pkt 23), nie będzie to uzasadniać przyjęcia domniemania, iż nie jest on słabszą stroną w stosunku zawieranym z przedsiębiorcą.”
Status konsumenta adwokata – pomocne orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie
Odnosząc się do wpływu wykształcenia czy zajmowanego stanowiska na status konsumenta, warto przytoczyć także Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 4 czerwca 2020 roku, sygn. XXV C 1627/17: „Postawę powodów, w ocenie pozwanego, należy uznać za nieuprawnioną próbę uchylenia się od skutków podjętej decyzji finansowej, kiedy przestała ona przynosić oczekiwane korzyści. Powodowie posiadali w chwili zawarcia umowy wyższe wykształcenie prawnicze i wykonywali zawód adwokatów (…)
W ocenie Sądu, nie ma znaczenia dla niniejszej sprawy wykształcenie i zawód wykonywany przez powodów. Jak już wskazano, zgodnie ze stanowiskiem doktryny bez znaczenia dla celów ustalenia czy mamy do czynienia z konsumentem jest wiedza danej osoby co do przysługujących jej praw lub co do materii, której dotyczy transakcja z przedsiębiorcą. Pojęcie „konsumenta” ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji.”
A co z osobami pracującymi w banku? Czy ich sytuacja jest zagrożona?
Wszelkie wątpliwości co do tego, czy ochrona prawna przysługuje osobom, które pracowały lub pracują w banku i na co dzień miały styczność z umowami kredytów frankowych rozwiać powinien Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w dniu 18 listopada 2021 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 123/21 wydał prawomocny wyrok unieważniający umowę frankową BNP Paribas (dawnego Fortis Banku), zawartą przez byłego pracownika bankowości, a w dodatku pełniącego funkcję dyrektora oddziału w pozwanym banku.
Charakter umowy o kredyt indeksowany lub denominowany
Istotne jest również to, że umowa kredytu jest wyspecjalizowaną umową z zakresu prawa finansowego. Przyjęcie stanowiska banków oznaczałoby, że konsumentów należałoby dzielić na podkategorie, a wszyscy wykonujący zawód prawniczy lub powiązany z ekonomią czy finansami nie mogliby skutecznie powoływać się na abuzywność postanowień zawartych w umowach zawieranych z przedsiębiorcami. Przyjmując takie stanowisko krąg podmiotów, dla których ustawodawca polski i europejski ustanowił ochronę konsumenta byłby bardzo wąski, a przez to ochrona ta znacznie ograniczona.
Czy wykształcenie lub zawód mają więc wpływ na ocenę statusu konsumenta?
Podsumowując, nie można skutecznie stwierdzić, że kredytobiorca miał świadomość wszystkich aspektów związanych z umową kredytu, którą zawarł z bankiem tylko dlatego, że miał on w momencie zawierania umowy wyższe wykształcenie lub zajmował określone stanowisko. Teza banku jest więc nieprawidłowa i powoływana w procesie stanowi jedynie nieudolną próbę by ratować się przed nieuchronnym upadkiem kolejnej wadliwie skonstruowanej przez niego umowy. Dla oceny prawnej statusu konsumenta nie mają więc znaczenia jego cechy osobowe (doświadczenie życiowe, wykształcenie). Nie ma również znaczenia stopień świadomości prawnej, czy też obycie danej osoby.
Chcesz dowiedzieć się czegoś więcej na temat kredytów frankowych? A może posiadasz kredyt powiązany z walutą CHF i nie wiesz czy masz szansę w sądzie? Zapraszam do zapoznania się z innymi wpisami:
- Czy mając kredyt powiązany z chf w mbanku można pozwać bank? (mPLan)
- Klauzule niedozwolone w umowach Deutsche Banku
- Pozew frankowy Fortis Bank
- Kredyty frankowe w Kredyt Banku
- Umowy frankowe dawnego Nordea Bank i ich abuzywny charakter
- Własny Kąt Hipoteczny i Hipoteczny Mix – PKO BP
- Kredyt frankowy w Raiffeisen Bank czy takie umowy można unieważnić
